Milli İrade – Frensiz Modeli Nedir? 2021

Elbette ki bu tercihte, okumuş yani “bilgili,” olanlar “toplumsal” konularda daha yetişmiş ve halka daha yararlı görüldüğü için değil mi? Peki, halkımızın büyük çoğunluğunun sözlerini “emir” saydığı kutsal kitabımızın bile üzerine basa basa belirttiği bu farklılık ortadadır. Toplumu yönetecekleri seçeceklerin “okumuşu” ile “okumamışının” ya da “okuyamamışının” oyları bir tutulabilir mi? İlahiyatçı falan değilim ama, hesap meydanda; bunun cevabı tabii ki “hayır, tutulamaz” olması gerektiğini düşünüyorum.

“Seçimlerde kimler söz sahibi olmalıdır” konusundaki bu tartışmalar, bundan yaklaşık üç bin yıl öncelerine kadar gerilere götürülebilir. Milattan Önceki 800-900 yıllarındaki yunan site devletlerinde sadece “şehirliler” oy kullanırlar, bu işlerde köylüler “adam”dan, köleler ise “insan”dan bile sayılmazlarmış. Daha yakın dönemlerde, Milattan Önce 427-347 yılları arasında yaşamış ünlü filozof Platon (Eflatun) da şunu diyor örneğin:

Eğer bu sağlanamazsa, demokrasi “otokrasi”ye yani baştakilerin bütün yetkileri tekelinde tuttuğu bir yönetim sistemine dönüşebilir. Çünkü halk övülmeyi sever ve demagog, ağzı laf yapan kişileri kötü de olsalar seçip başa geçirebilir. Demokrasinin bu binlerce yıllık tartışması bizde bir sanatçımızın “benim oyumla çobanın oyu bir mi?” demesiyle hayli popüler olmuştu hatırlayacağınız gibi. Şimdi aşağıda anlatacağımız konuya biz de buradan girdik. Buna bağlı olarak söyleyeceklerimiz bizi bakın daha nerelere götürecek.

Yıl 1955, Kasımın 29’u. Başbakan Adnan Menderes, arkasına aldığı büyük “halk” desteğiyle coşmuş durumda ve TBMM’de, Demokrat Parti’nin grup toplantısında milletvekillerine hitaben şunu söylüyor:

Siz isterseniz hilafeti bile geri getirebilirsiniz! Sonradan “ben söylemedim” deyip karşı çıktığı ama yaygın söylentiye göre bir başka sözü de şu:

“Odunu koysam mebus (millet vekili) yaparım.”

Buradan anlaşılıyor ki, devletin ilim ve irfanla yönetilmesi konusunda din kitaplarından eski yunana kadar pek çok yerde çeşitli “önermeler” olmasına karşın “maalesef” bir biçimde sandık üstünlüğünü ele geçiren kimi politikacılar her şeyi “elde ettikleri” oyla ölçüp bütün bu incelikleri kulak ardı edebiliyorlar.

Kimler bunlar, nerelerin politikacıları mesela? diyeceksiniz şimdi değil mi?

Örneğin; okur yazarlığı, eğitim düzeyi yüksek, “çağdaş”lığa ulaşmış toplumlarda da böyle bir şey olabilir mi diye sorabilirsiniz de. Oralarda “asla” olacak şey değil tabii. Bu galiba daha çok “gelişmekte olan” daha da doğrusunu söylemek gerekirse “halen az gelişmiş sayılan” ülkelerin büyük sıkıntısı.

Peki ya biz… Biz Türkiye olarak bunun neresindeyiz derseniz, o zaman tarafsız bir kaynağa, “ Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Raporu’na (Human Development Report) bir bakalım mı? Haydi bakalım:

Türkiye, keyfimizin ve özgüvenimizin bu günlerden çok daha iyi olduğu 2012 yılında yayınlanan uluslar arası rapora göre, insani gelişme endeksinde dünyanın 90. ülkesi konumundadır. Bu sıralamadaki konumumuz biraz tatsız ama, haydi şimdi “sözümüz meclisten dışarı” deyip, kendimizi pek buralarda görmeyip, örneğin bir Afrika ülkesi üzerinden tartışalım mı şu “seçme” işini: Diyelim ki tartıştığımız ülke gelişmişlik sırasında öyle 90’cı değil de 190’ıncı falan bir yerden söz ediyoruz.

Adeta kabile düzeni, Dünyanın en ilkel ülkelerinden biri. Okumuş sayısı bir elin parmakları kadar az, gerisi anlatılacak gibi değil mesela. Ve diyelim ki siz de buraya “demokrasi” getirmeye, “doğru” seçimler yaptırmaya geldiniz; üstelik siz ne derseniz o olacak. Farz edin ki adamların anayasasını siz yazacaksınız.

Şimdi, orada bu ülkeyi kalkındıracak, o halkı kurtaracak bir seçim sistemi kuracak olsaydınız acaba okumuş-okumamış herkese birer oy hakkı verir de, doğrudan “genel ve eşit oy” prensibini mi savunurdunuz yoksa bu işin biraz sıkıntılı olduğunu düşünüp ülkenin okumuşları lehine farklı arayışlara mı girerdiniz?

Her ne düşünüldüyse, milli irade bu konularda Birleşmiş Milletler “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”nde şöyle bir ölçü konulmuş:

Bu milli irade, genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak olan, dürüst seçimlerle ifade edilir. Yani Birleşmiş Milletler’e kalsa herkesin oyu eşit olacak. Ne dersiniz? Besbelli ki, Birleşmiş Milletler’e bırakırsanız herkes eşit oy kullanacak ve iş Platon’un korktuğu gibi olacak.

Diyorlar ki, az gelişmiş ya da gelişmemiş ülkelerde milli irade için hükümetlerin oldukça dinamik olması gerekir, yönetimlerin bazı kararları süratle alması ve cesaretle uygulaması gerekir. Burası güzel bir şey ama, bu tür toplumlar da kolayca yanlışların peşine düşebildiği için iktidarların kendi başına buyrukluklarını ve aceleciliklerini bir biçimde dengeleyelim. Bunun için de siyaseti halkın oyundan farklı araçlarla denetime tabi tutalım.

Kanunları genel ve eşit oy esasına göre seçilen “Millet Meclisi”ne yaptıralım, orada halk istediğini istesin ama burada kabul edilen her kanun bir de, üyeleri yine halk tarafından seçilmekle birlikte her biri üniversite düzeyinde eğitim görmüş ve yaşı kemale ermiş olan ikinci meclis yani Senatoda da kabul görmeden kesinleşmesin. Böylece:

İkinci model, Anayasa Mahkemesi’dir. Burada tek meclis vardır ve milletvekilleri okumuş-okumamış ayırt edilmeden doğrudan “halk” tarafından seçilmiştir. Kanunlar orada yapılsın ama bunlar meclisteki oy çokluğuna güvenerek olur olmaz her konuda “kanun” çıkarıp “hukuk” oluşturmaya kalkarlarsa, çıkarılan “kanun”lar gerektiğinde “Anayasa Mahkemesi” tarafından incelensin ve uygun bulunmazsa da meclise rağmen “iptal” edilebilsin denmiştir.

Bunu yapacak olan Anayasa Mahkemesi iktidara karşı sözünü geçirip gerektiğinde “fren” görevi yapabilmesi için de tam anlamıyla “özerk” olsun.